Kûfe Merkezli Fetih Hareketleri

Kûfe, Güney Irak'ta Babil harabelerinin güneyinde ve Fırat’ın batı kolu üzerinde kurulmuş bir şehirdir.


Bu merkez, Kadisiye zaferinden sonra Müslümanlar’ın, elde ettikleri topraklardaki halkı idare edebilmek, aynı
zamanda başkent Medine ile sürekli irtibat sağlayabilmek için müstahkem karargâhlara ihtiyaç duymalara sebebiyle kurdukları şehirlerden birisidir.
Şehir Halife Hz. Ömer'in emriyle başkomutan Sa‘d b. Ebî Vakkas tarafından 17 (638) yılında kuruldu.


Kûfe’nin önemi, Müslümanlar’ın doğuda yaptıkları fetihlerle daha da arttı. Fatih Araplar yanında, onlara boyun
eğmiş İranlılar’ın buraya yerleşmesi ve şehir nüfusunun daha da yoğunlaşmasıyla Kûfe büyük bir eyâlet merkezi
haline geldi.
Hz. Osman’ın halife seçildikten sonraki ilk siyasî icraatı 24(645) yılında Kûfe valisi Hz. Ömer’in vasiyeti
gereği Muğire b. Şu‘be’yi görevden alıp yerine Sa‘d b. Ebî Vakkas’ı getirmek oldu. Ancak Sa‘d’ın valiliği fazla sürmedi. Yaklaşık bir buçuk yıl sonra o da azledilerek 26(647) senesinde yerine Velid b. Ukbe b. Ebî Muayt tayin edildi. Bu nedenle Hz. Osman döneminde Kûfe merkezli ilk fetih hareketleri Velid b. Ukbe tarafından başlatılmıştır.


Velid b. Ukbe’nin Kûfe’ye tayini akabinde Azerbaycan halkı isyan ederek Hz. Ömer zamanında yapılmış
olan anlaşmayı bozmuştu. İsyanı bastırmak üzere vali 26(647) yılında Abdullah b. Şibl el-Ahmesî’nin öncü
kuvvet komutanı olarak görevlendirildiği bir sefer düzenledi. İsyana iştirak etmiş olan Mukan (Mugan) , Beber
(Babr), Taylasan11 gibi Azerbaycan şehirleri tekrar itaat altına alındı. Velid daha sonra Selman b. Rebîa elBahilî’yi
Ermenistan üzerine gönderdi. Burada da ordular başarılı neticeler aldılar. Azerbaycan ve Ermenistan seferinde ordu komutanı olarak görev yapan Said b. el-Âs da fetih hareketlerine büyük başarı gösterdi. Hz.
Osman da 30(650) yılında Velid’i Kûfe valiliğinden aldıktan sonra onun yerine Said b. el-Âs’ı görevlendirdi.


Yeni vali göreve başladıktan hemen sonra, daha hiç sefer düzenlenmemiş olan Taberistan’a1yöneldi. Bölge topraklarından ilk önce Tamis fethedildi. Ardından Cürcan üzerine gidilerek 200 bin dirhem karşılığında
bölge halkıyla sulh yapıldı. Said daha sonra daNamiye’yi ele geçirdi.